STRESZCZENIE

„Chorał protestancki” to pojęcie odnoszące się tylko do części repertuaru pieśniowego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, czyli luterańskiego. Dokładne wydzielenie zakresu znaczeniowego nie zostało jednoznacznie zdefiniowane i klasyfikacja pieśni jako chorału odbywa się według różnych kryteriów, w zależności od czasu i środowiska posługującego się tym pojęciem. Polskie definicje powstałe na podstawie definicji Józefa Reissa w roku 1949 są przestarzałe i wymagają uaktualnień. Główną funkcją pojęcia „chorał protestancki” jest rozgraniczenie konfesyjne w repertuarze pieśni kościelnych. Zwyczajowo terminem tym określa się repertuar pieśniowy pierwszych dwóch wieków reformacji (XVI i XVII wiek), z tym że najbardziej typowe zastosowanie pojęcia związane jest z późniejszym – zmienionym rytmicznie i uproszczonym kształtem pieśni śpiewanej w równych wartościach i bardzo powoli. Uproszczenie to było wynikiem zmian, które zaszły w kościele pod wpływem racjonalizmu. W taki sposób pieśni wykonywał zbór w ramach oficjalnej liturgii. Tak rozumiane pojęcie wykorzystywane jest zwłaszcza w kontekście omawiania literatury artystycznej powstałej w oparciu o pieśń, np. w twórczości J. S. Bacha i kolejnych generacji twórców (np. F. Mendelssohn, M. Reger i inni). Z czasem, za sprawą powolnego śpiewu kościelnego, chorał stał się określeniem interpretacyjnym i wyrażał  charakter kompozycji.

„Chorał protestancki” to termin powszechnie używane i zadomowione w polskiej literaturze muzycznej i muzykologicznej XX i XXI wieku. Wychodząc od znaczenia, które nadane mu zostało na przełomie XVIII i XIX wieku, stosowane jest umownie również w odniesieniu do całej starszej spuścizny pieśniowej protestantyzmu, wyłączając tylko niektóre obszary, w zależności od konwencji nazewnictwa (pieśń pietystyczna, przebudzeniowa, młodzieżowa itp.).

W sytuacji diaspory, w jakiej znajduje się Kościół ewangelicki w Polsce, stosowanie pojęcia chorał protestancki, ma walor podkreślający odmienność konfesyjną muzyki kręgu ewangelickiego. Jest jednak sformułowaniem „zewnętrznym”, gdyż sami ewangelicy w Polsce raczej określenia tego nie stosują.

Współczesna hymnologia ewangelicka raczej odchodzi od nazywania pieśni kościelnej chorałem, niemniej jednak aktualna wydaje się konieczność jego ponownego zdefiniowania z uwzględnieniem pięciowiekowej tradycji śpiewów Kościołów protestanckich oraz interdyscyplinarności hymnologii.