Konkordancje tekstów i melodii pomiędzy:

Evangelisches Gesangbuch (EG, 1997) – część wspólna (Stammteil)
a
Śpiewnikiem Ewangelickim (ŚE, 2002)

Poniższe zestawienie opiera się na materiałach przygotowanych przez autora w latach 2000-2002, w związku z prowadzeniem prac redakcyjnych towarzyszących wydaniu Śpiewnika Ewangelickiego, na zlecenie wydawnictwa Augustana.

Obejmuje ono uzgodnienie pieśni pomiędzy częścią wspólną EG (Stammteil) a całością ŚE. Części regionalne EG nie zostały tu uwzględnione i zostaną opublikowane osobno.

Śpiewnik Ewangelicki zawiera dużą ilość pieśni opracowywanych w muzyce artystycznej. Funkcją tego zestawienia jest identyfikacja zgodność pieśni pochodzenia niemieckiego z ich odpowiednikami polskimi. Zestawienie to ułatwia szybki dostęp do treści i przeznaczenia danej pieśni, a także do melodii i dalszych danych źródłowych zamieszczonych w obu śpiewnikach w stopce hymnologicznej, umieszczonej pod każdą pieśnią.

Pojęcia

Evangelisches Gesangbuch (EG)
Oficjalny współczesny śpiewnik Kościoła Ewangelickiego w Niemczech. Składa się z części rdzennej (Stammteil) – wspólnej dla wszystkich kościołów regionalnych, oraz części dodatkowej (Regionalteil), zawierającej uzupełnienie repertuaru o pieśni śpiewane w danym regionie .

Śpiewnik Ewangelicki (ŚE)
Oficjalny współczesny śpiewnik Kościoła Ewangelickiego-Augsburskiego i Ewangelicko-Reformowanego w Polsce. Nie posiada on części regionalnej i jest jeden dla wszystkich regionów.

Konkordancje
W swym klasycznym znaczeniu, pojęcie to używane jest w stosunku do konkordancji biblijnych, gdzie odpowiadające sobie fragmenty z różnych miejsc w Biblii zaopatrzone są we wzajemne odsyłacze. Stosowane są też konkordancje rzeczowe, również dla tekstów pieśni (konkordancje tego typu towarzyszą np. wydawaniu ewangelickich śpiewników w Niemczech). W muzykologii używane są w celu uzgodnienia treści tekstowej i muzycznej pomiędzy tymi samymi pieśniami, w ich różnych wariantach językowych.

Melodia własna
Melodia która przynależy do danego tekstu, ponieważ została do niego stworzona, lub przyjęła się wraz z danym tekstem. Melodia ta nazwana została incipitem danego tekstu. Jeśli melodia nie powstała od razu do danego tekstu, wówczas kryterium jej przyporządkowania jest data najstarszej publikacji lub – w niewielu przypadkach, popularność i asymilacja danej kombinacji (melodia/tekst) w późniejszych kancjonałach.

W większości przypadków, dany tekst związany jest z jedną melodią i wówczas tytuł tekstu jest jednocześnie tytułem melodii (melodia własna). W pojedynczych przypadkach jednak dany tekst nie posiada swojej własnej melodii i korzysta z melodii zapożyczonej. Ponadto występują sytuacje, gdy polska wersja danej pieśni przyjęła się z inną melodią niż ta podana w EG. Fakt ten powoduje, iż niektóre opisy w konkordancjach stają się bardzo zawiłe.

Ogólnie można wyróżnić następujące sytuacje:

– Tekst i melodia publikowana w EG odpowiada tekstowi (tłumaczonemu) i melodii (takiej samej lub w nieco innym wariancie rytmicznym) opublikowanej w ŚE.

– Teksty są zgodne, zaś melodia zapożyczona, np: Mache dich mein Geist bereit i Bądź gotowy duchu mój. Melodia zapożyczona: Straf mich nicht in deinem Zorn.

– W jednym śpiewniku znajduje się pieśń wraz z melodią własną, natomiast w drugim występuje wprawdzie melodia, ale zapożyczona została do innego tekstu. Np: melodia własna pieśni: Christe Du Beistand deiner Kreuzgemeine zapożyczona została w EG do pieśni: Herr, unser Gott, laß nicht zuschanden werden. W ŚE znajduje się tłumaczenie oryginalnego tekstu wraz z melodią: Chryste Obrońco zboru krzyżowego. Innymi słowy, szukając w EG melodii pieśni: Christe Du Beistand, znajdziemy ją pod tekstem: Herr, unser Gott, laß nicht zuschanden werden. Publikowane konkordancje uwzględniają oba tytuły niemieckie. Szukając z kolei według tytułów polskich, tytułowi: Chryste Obrońco zboru krzyżowego przyporządkowane będą dwa tytuły niemieckie: Christe Du Beistand (nazwa melodii własnej, której tekst jednak w EG nie występuje) oraz: Herr, unser Gott, laß nicht zuschanden werden – tekst wykorzystujący tą melodię własną.

– Dwa różne teksty pieśni, polski i niemiecki, zaopatrzone zostały w jedną melodię, przy czym dla żadnego z tych tekstów nie jest ona melodią własną. Tak więc np. melodia pieśni: Es ist genug, zastosowana została w EG do tekstu: Das Jesus siegt… zaś w ŚE do tekstu: Spełniło się… Tekst: Spełniło się, jest z kolei tłumaczeniem pieśni: Es ist vollbracht która nie występuje w EG.

– Dwa te same lub pochodzące z jednego źródła (np. czeskiego) teksty, zaopatrzone zostały w różne melodie. Np.: Jesu Kreuz, Leiden und Pein i Jezusa umęczenie – oba teksty pochodzą z pierwowzoru czeskiego i przyjęły się z innymi melodiami. Pochodząca z Czech melodia pieśni: Jesu Kreuz, Leiden und Pein występowała w polskich kancjonałach XVI wiecznych (np. Jan Seklucjan 1547) jako: Umęczenie naszego Pana miłosnego i do dziś znana jest (poza tradycją ewangelicką) z tekstem: Jezusa judasz przedał. Ta melodia jednak nie przyjęła się w ŚE, gdzie zastosowano inną melodię używaną na Śląsku Cieszyńskim.

Inne sytuacje

– do jednego niemieckiego tekstu zamieszczono dwa tłumaczenia, np. Warownym grodem (ŚE 259,265) lub Zachowaj nas (ŚE 266,391)

– wykorzystanie tylko jednej zwrotki danej pieśni. Z pieśni: Christus der uns seelig macht, w ŚE wykorzystano tylko jej 8 zwrotkę: O, hilf, Christe, Gottes Sohn – jako: Chryste Panie pomóż nam.

Skróty

(T)  – oznacza że dany tytuł odnosi się tylko do tekstu.
(M) – oznacza że dany tytuł odnosi się tylko do melodii zaś.
Tytuł pieśni zapisany kursywą oznacza że dany tekst w ogóle nie występuje w śpiewniku i tylko melodia własna tej pieśni wykorzystana została do innego tekstu.

UWAGA
W spisie nie uwzględniono informacji dotyczących zgodności pieśni pod względem ilości zwrotek, jak również jakości i wierności tłumaczeń. Przykładem niejasności jest np. pieśń komunijna: Herr Jesu Christ du hochstes Gut. W ŚE występuje z tekstem: O Jezu Duszom naszym, który różni się zarówno pod względem ilości zwrotek oraz treści tekstu. Mimo to, stopka hymnologiczna jest wspólna w obu wypadkach. Sytuacje tego typu wymagają wyjaśnień opartych o pogłębione badania hymnologiczne.

Autor zastrzega sobie również ewentualną niekompletność danych i ich bieżące uzupełnianie lub korektę.